Cara Tanam Cempedak

Halo semua! Kali ini kami nak kongsikan macam mana cara tanam cempedak dengan mudah untuk anda! Sudah tiba masanya untuk kita kembali menghijaukan tanah sendiri dengan tanaman yang bukan sahaja mudah dijaga, tetapi juga menghasilkan buah yang enak dan berkhasiat iaitu pokok cempedak. Cempedak, yang terkenal dengan aroma manis dan rasa lemak berkrimnya, merupakan buah tropika yang semakin mendapat tempat dalam kalangan pekebun kecil mahupun penanam di halaman rumah. Bagi anda yang baru ingin berjinak-jinak dalam dunia pertanian atau sekadar ingin mencuba menanam sendiri buah ini di halaman rumah, artikel ini adalah untuk anda.

Ramai beranggapan bahawa menanam pokok cempedak memerlukan kemahiran tinggi dan penjagaan rumit, namun sebenarnya prosesnya tidaklah sesukar yang disangka. Dengan langkah-langkah yang betul, sedikit kesabaran, dan teknik penjagaan asas, anda juga mampu menikmati hasil cempedak yang segar dari kebun sendiri. Dalam artikel ini, kami akan kongsikan panduan lengkap dan mudah diikuti tentang cara menanam cempedak yang bermula dari pemilihan benih yang sesuai, cara penanaman, penjagaan pokok, sehinggalah kepada masa menuai buah. Jadi, teruskan membaca untuk mengetahui rahsia menanam cempedak dengan mudah, walaupun untuk pemula!

Keperluan Asas Tanaman

Merujuk pada jabatan pertanian Malaysia, berikut ni beberapa hal yang perlu anda lakukan jika anda nak tanam cempedak.

1. Faktor Iklim

Pokok cempedak membesar dengan baik dalam iklim panas dan lembap. Walaupun musim kemarau, pertumbuhan pokok dewasa tidak begitu menjejaskan. suhu optimum untuk pertumbuhan cempedak adalah antara 22°C hingga 35°C, dengan jumlah hujan tahunan ideal sekitar 2500 mm.

Musim cempedak berbuah berkait rapat dengan tempoh kemarau. Di kawasan yang mengalami dua musim kemarau pendek setiap tahun, pokok biasanya mengeluarkan buah dua kali setahun. Sebaliknya, di negeri seperti Perlis, Kedah, Kelantan dan sebahagian Terengganu yang hanya mengalami satu musim kering setahun, cempedak hanya berbuah sekali setahun.

2. Faktor Tanah

Cempedak boleh ditanam di pelbagai jenis tanah asalkan sistem saliran tanah baik. pH tanah antara 4.5 hingga 6.5 adalah paling sesuai. Tanah rendah yang mudah menakung air perlu dielakkan kerana kelembapan tinggi menggalakkan penyebaran penyakit bakteria. Tanah lanar yang mempunyai pengaliran air yang baik adalah yang paling digalakkan.

Tanaman ini juga masih boleh hidup di tanah kurang subur seperti laterit atau berpasir asalkan pembajaan mencukupi. Namun begitu, tanah bris tidak digalakkan untuk tanaman cempedak kerana memerlukan input baja yang tinggi dan mahal.

Pokok ini boleh ditanam di kawasan rata hingga kawasan yang mempunyai cerun sehingga 20°. Di tanah yang rata, sistem perparitan yang baik perlu disediakan terlebih dahulu. Jika kawasan cerunnya melebihi 12°, kaedah tanaman berteres atau berpentas perlu dipraktikkan. Elakkan menanam di kawasan curam lebih 20°, kerana risiko hakisan tanah meningkat, terutama semasa musim hujan yang panjang.

Amalan Kultur

Cara tanam cempedak ni memang mudah, namun ada Beberapa amalan kutur yang perlu anda lakukan dalam menanam cempedak adalah seperti berikut ni:

1. Penyediaan Benih

• Cara Pembiakan: Anak pokok cempedak boleh dihasilkan melalui cantuman mata tunas, cantuman biasa, dan cantuman baji.
• Penyediaan Tapak Semaian: Sediakan anak pokok penanti terlebih dahulu di tapak semaian. Pastikan benih cempedak yang digunakan matang atau masak. Benih nangka juga boleh digunakan kerana boleh didapati sepanjang tahun.
• Kotak Semaian: Sebelum menyemai, sediakan kotak semaian dengan sistem saliran yang baik. Pasir dalam kotak semaian hendaklah sedalam 20cm dan dirawat dengan butir dazomet 99.0% dengan kadar 40gm/m² sebulan sebelum biji benih disemai untuk mengawal kulat tanah, nematoda, dan memusnahkan biji benih rumpai.
• Penyemaian Biji Benih: Rendam biji benih dalam racun kulat seperti captan atau thiram dengan kadar 3gm untuk 1,500 biji benih sebelum disemai di dalam petak semaian. Susun biji benih atas pasir dengan jarak 5cm dalam kotak semaian yang telah dirata, kemudian timbus dengan pasir selepas disemai.

Cara Pembiakan

• Cantuman Mata Tunas: Anak benih yang telah mencapai ketinggian 4-8cm dipindahkan ke dalam polibeg (berukuran 20cm X 30cm) yang telah diisi dengan tanah campuran. Anak pokok ini menjadi pokok penanti dan dibiarkan di dalam polibeg selama lima hingga enam bulan tanpa perlindungan. Pokok penanti yang sesuai untuk dicantum hendaklah mempunyai batang pokok yang berwarna perang, sekurang-kurangnya sepanjang 15cm dari paras permukaan tanah. Pastikan kacang tunas masih terlekat pada bahagian dalam kulit mata tunas yang digunakan. Getah yang keluar pada pokok penanti atau kayu mata tunas perlu dibersihkan.
• Cantuman Baji: Kerat separuh pucuk tunas dan potong dalam bentuk V, kemudian selitkan ke dalam hujung batang pokok penanti. Balut tempat cantuman dengan pita parafilem.

Penjagaan

• Penjagaan Anak Pokok: Lindungi anak pokok daripada serangan serangga seperti kumbang pemakan daun dengan semburan racun serangga dan kulat jika perlu. Musnahkan anak benih yang diserang penyakit reput akar dengan segera. Gunakan racun pencycuron dengan kadar 0.05% b.a. jika berlaku penyakit hawar (Rhizoctonia) pada anak benih.
• Penjagaan Selepas Cantuman: Anak pokok yang siap dicantum disusun dalam kumpulan 100-200 beg dan ditutup dengan sungkup plastik selama 2-3 minggu. Buka sungkup secara beransur-ansur untuk mengelakkan anak pokok terkejut dan layu. Siram anak pokok yang baru dibuka dengan secukupnya. Sistem pengairan adalah sama seperti anak pokok cantuman mata tunas.

2. Penyediaan Kawasan Penanaman

• Pembersihan Kawasan: Kawasan penanaman hendaklah dibersihkan dengan sempurna sebelum menanam dan diikuti dengan pembajakan bagi kawasan yang mempunyai kecerunan kurang daripada 6° untuk memusnahkan segala rumpai dan membaiki struktur tanah.
• Pengapuran: Amalan pengapuran dapat meningkatkan pH tanah dan membekalkan nutrien seperti kalsium dan magnesium kepada pokok. Secara amnya, kadar kapur yang digunakan ialah 3-5 tan metrik sehektar bagi tanah lempung dan kadar ini dikurangkan bagi tanah berpasir.
• Pembinaan Parit: Parit sekunder dan parit utama perlu disediakan sebelum menanam. Jarak antara parit yang sesuai bergantung kepada jenis tanah. Biasanya bagi tanah lempung, jarak 40 meter adalah mencukupi. Saiz parit sekunder dan utama yang diperlukan bergantung kepada kuantiti air yang perlu dialirkan keluar. Alur-alur semula jadi di ladang hendaklah dibersihkan dan diperdalamkan untuk dijadikan parit utama bagi memastikan pengaliran air dengan baik.
• Pembinaan Jalan Ladang: Pembinaan jalan ladang perlu dibuat selepas mengorek parit untuk memudahkan pengurusan ladang dan membawa hasil. Kecuraman jalan hendaklah kurang daripada 10°.

3. Penanaman di Ladang

• Penyediaan Lubang: Lubang berukuran 0.6m x 0.6m x 0.6m digali dan dibiarkan terdedah selama dua minggu. Sebelum menanam, lubang ini ditimbus dengan campuran tanah dan baja fosfat (100g) serta baja organik (5kg) bagi setiap lubang.
• Masa Penanaman: Penanaman sebaik-baiknya dijalankan pada awal musim hujan supaya pokok mendapat bekalan air yang mencukupi.
• Pelindungan Anak Pokok: Anak pokok yang baru ditanam perlu dilindungi daripada cahaya matahari dengan menggunakan pelindung sementara seperti daun kelapa untuk mengurangkan kematian pokok. Lindungan dikurangkan secara beransur-ansur dan dibuang dua bulan selepas menanam.
• Sungkupan: Sungkupan digalakkan untuk memelihara kelembapan tanah.

4. Sistem Penanaman

• Jarak Tanaman: Jarak tanaman yang disyorkan untuk cempedak yang ditanam secara tunggal ialah sembilan meter antara pokok.
• Sistem Penanaman: Sistem penanaman boleh mengikut sistem empat segi sama, tiga segi sama, atau siku keluang. Sistem tiga segi sama memberikan kepadatan pokok 15% lebih tinggi berbanding dengan sistem empat segi sama.

5. Pemangkasan

• Tujuan Pemangkasan:
  • Membentuk pokok yang seimbang.
  • Memastikan edaran udara yang baik.
  • Memelihara kecergasan pertumbuhan pokok.
  • Menggalakkan pengeluaran buah yang banyak dan berkualiti.
  • Mengawal ketinggian dan saiz kanopi pokok.
• Jenis Pemangkasan:
  • Pemangkasan Pembentukan: Dimulakan seawal usia pokok untuk mendapatkan bentuk pokok yang baik. Potong pucuk pokok pada ketinggian 0.75 meter hingga satu meter dari paras tanah. Segala cabang yang tidak dikehendaki dipangkas rapat pada batang utama pokok. Luka-luka potongan perlu disapu dengan cat防腐剂 untuk mencegah jangkitan kulat.
  • Pemangkasan Penjagaan: Membuang tunas-tunas air, dahan-dahan berpenyakit, rosak, patah, dan mati.

6. Pembajaan

• Kepentingan Pembajaan: Pembajaan adalah penting bagi menjamin pertumbuhan pokok yang cergas dan pengeluaran buah yang optimum.
• Program Pembajaan: Program pembajaan yang disyorkan adalah seperti dalam Jadual 7 buku tersebut. Baja campuran atau sebatian boleh ditabur dalam lingkungan kanopi pokok empat kali setahun semasa tanah lembap dan selepas pungutan hasil. Baja organik memadai diberi sekali setahun sahaja.

Merujuk pada Jabatan Pertanian Malaysia, berikut ni jadual pembajaan pada pokok cempedak:

7. Pengurusan Air

• Penyiraman: Anak pokok cempedak yang baru ditanam di ladang perlu disiram sekiranya keadaan tanah adalah kering. Siraman boleh dihentikan apabila anak pokok pulih daripada kejutan pindahan ke ladang.
• Pengairan: Pengairan yang sempurna boleh mempercepatkan pertumbuhan pokok, tetapi pengairan berlebihan adalah tidak disyorkan.

8. Penjarangan Buah

Tujuan Penjarangan: Buah yang terlalu banyak perlu ditarang untuk mengelakkan serangan pengorek buah.

Pengurusan Makhluk Perosak

Semasa menanam pokok cempedak, tedepat beberapa mahkluk yang boleh merusak tanaman ni. Berikut ni beberapa makhluk perosak yang boleh serang pokok cempedak.

1. Kawalan Penyakit

• (a) Mati Rosot (Bacterial Dieback)
  • Gejala: Daun menjadi layu dan gugur. Kulit pokok merekah dan mengeluarkan lendir berwarna putih kekuningan. Permukaan kulit menjadi lembut, berair, dan berbau busuk. Apabila kulit dikopek, permukaan kayu di dalamnya telah bertukar ke warna perang.
  • Kawalan: Pokok yang diserang perlu dipotong dan dibakar dengan cepat. Semua alat yang digunakan untuk memotong hendaklah dibasmi kuman dengan alkohol 95% atau formalin 3%. Penyakit ini masih tidak dapat dikawal dengan berkesan. Oleh itu, kawasan tanaman cempedak hendaklah dipisahkan daripada tanaman buah-buahan lain yang rentan kepada penyakit bakteria tersebut.
• (b) Reput Putik Buah (Immature fruit rot)
  • Gejala: Serangan kulat Rhizopus artocarpi atas putik-putik buah mengakibatkan putik-putik menjadi hitam dan gugur.
  • Kawalan: Semburan racun kulat seperti captafol atau mancozeb pada kadar yang disyorkan seminggu sekali pada peringkat pembungaan adalah disyorkan.

2. Kawalan Serangga

• (a) Pengorek Buah
  • Gejala: Lalat bertelur di permukaan buah yang sedang membesar. Selepas telur menetas, larva yang muncul mengorek dan masuk ke dalam isi buah. Larva yang besar berukuran 1.2-1.5cm. Larva akan keluar daripada buah melalui lubang yang dikorek dan jatuh ke tanah untuk menjadi kepompong di lapisan daun-daun kering di bawah pokok. Jangkamasa peringkat kepompong ialah 7-9 hari. Terdapat lubang di permukaan buah cempedak yang diserang. Bahan buangan ulat terdapat di sekeliling lubang. Di dalam buah, terdapat larva yang sedang mengorek isi buah.
  • Kawalan: Membungkus buah selepas berputik menggunakan karung anyaman daun kelapa atau karung kertas adalah kaedah yang mudah dan berkesan.
• (b) Pengorek Batang
  • Gejala: Serangga ini mempunyai kitaran hidup yang panjang. Larvanya mengorek di dalam batang dan ranting, sehingga ke dahan dan mungkin ke batang utama pokok. Ia mengeluarkan bahan buangan atau frass melalui lubang-lubang yang dibuat pada permukaan ranting, dahan atau batang. Peringkat larva mengambil masa yang lama, sehingga berbulan-bulan atau tahun. Apabila larva telah mengorek sehingga ke bahagian dahan atau batang, lubang-lubang serangan dapat dilihat dengan jelas.
  • Kawalan: Pemeriksaan yang kerap sekurang-kurangnya setiap dua bulan sekali hendaklah dijalankan. Ranting atau dahan yang menunjukkan tanda serangan dipangkas dan dibakar.
• (c) Lalat Buah
  • Gejala: Lalat buah Bactrocera spp. ialah perosak utama pada buah cempedak. Lalat ini mempunyai kitaran hidup selama 4 minggu. Lalat buah betina mencucuk permukaan buah yang hampir masak untuk bertelur. Tempat lalat buah bertelur pada buah dapat dilihat dengan tanda bintik-bintik coklat atau tanda-tanda lebam pada buah masak.
  • Kawalan: Membungkus buah dengan karung anyaman daun kelapa atau karung kertas merupakan kawalan yang mudah dan berkesan. Semburan umpan protein hidrolisat dapat mengawal lalat buah. Apabila dicampur dengan racun serangga seperti malathion dan disembur sebahagian kecil kawasan daun, lalat-lalat buah akan tertumpu ke kawasan tersebut dan akan mati apabila memakan bahan tersebut. Apabila dicampur dengan racun serangga seperti malathion dan didedahkan di ladang, sejumlah besar lalat buah akan tertumpu ke situ dan akan mati.

3. Pengawalan Rumpai

Masalah rumpai dikawal dengan menggunakan racun rumpai atau dibersihkan dengan cangkul. Masalah rumpai di keliling pangkal pokok pada peringkat ini dapat dikurangkan dengan meletakkan sungkupan daripada bahan organik seperti jerami padi dan batang pokok pisang yang dibelah dua dan disusun di keliling pangkal pokok.

Kawalan rumpai di antara barisan tanaman cempedak dapat dipotong menggunakan mesin pemotong rumput setiap dua bulan sekali. Menanam tanaman penutup bumi juga adalah satu cara untuk mengawal rumpai dan mengurangkan hakisan tanah. Jika jenis kekacang ditanam ia juga dapat menambah kesuburan tanah.

Tuaian

Akhirnya sampailah kita pada masa yang ditunggu-tunggu iaitu tuaian. Ada beberapa hal yang perlu anda perhatikan dalam melakukan penuaian, berikut ni beberapa diantaranya.

1. Kematangan Buah

Buah cempedak klon CH28 akan masak sepenuhnya di pokok antara 94 hingga 105 hari selepas bunga betina mula berkembang. Namun, buah dianggap matang dan sesuai untuk dipetik apabila salah satu daun pengasuh berubah warna daripada hijau kepada kuning, yang biasanya berlaku 9 hingga 14 hari sebelum buah benar-benar masak di pokok.

Jika buah dipetik pada waktu ini, ia akan ranum dalam masa empat hari di bawah suhu bilik. Kualiti buah tidak terjejas walaupun warna isi kelihatan sedikit pucat berbanding buah yang masak sepenuhnya di atas pokok.

2. Pengutipan Buah

Buah cempedak harus dipetik apabila telah mencapai kematangan optimum. Gunakan pisau yang tajam untuk memotong tangkai buah dengan berhati-hati. Elakkan buah daripada jatuh ke tanah bagi mengelakkan kerosakan atau lebam. Setelah dipetik, buah perlu dikumpulkan dan disimpan di kawasan yang teduh bagi mengekalkan kualitinya.

Menanam cempedak sebenarnya bukanlah satu tugas yang sukar jika anda mengikuti langkah-langkah asas dengan betul. Dari pemilihan benih yang berkualiti, penyediaan tanah yang sesuai, penjagaan rapi seperti penyiraman dan pembajaan, hinggalah ke proses menuai, semuanya boleh dilakukan sendiri di rumah sama ada di kebun belakang atau di tanah sekangkang kera. Apa yang penting ialah kesungguhan dan kesabaran, kerana setiap pokok memerlukan masa untuk membesar dan berbuah.

Selain menjadi sumber makanan yang lazat, pokok cempedak juga boleh memberi nilai ekonomi tambahan jika diusahakan secara lebih serius. Tambahan pula, ia mampu menjadi penyeri laman rumah dan menambah kehijauan suasana sekeliling. Diharapkan panduan yang telah dikongsikan dalam artikel ini dapat membantu anda memulakan langkah pertama dalam dunia pertanian kecil-kecilan.

Jangan takut untuk mencuba, kerana setiap pokok yang anda tanam hari ini berpotensi menjadi hasil yang membanggakan di masa hadapan. Selamat mencuba dan semoga anda berjaya menanam serta menikmati keenakan buah cempedak hasil tangan sendiri! Teruskan mengikuti blog kami untuk lebih banyak panduan dan tips pertanian mudah yang boleh anda praktikkan sendiri.